Wie alleen alle positieve effecten van vaccinatie wil zien, doet hetzelfde als de antivax-lobby

Verschenen in Trouw, 6 januari 2024

Laat ik eerst dit zeggen: ik heb al mijn coronaprikken gehaald, ik vertrouw de medische wetenschap, en ik ben ervan overtuigd dat de coronavaccins veel, veel meer goed doen dan kwaad.

Maar dat de vaccins veel goed doen, betekent niet dat ze helemaal geen kwaad doen. Wendy Dix liet zich in de zomer van 2021 inenten en heeft daar nu nog last van, schreef ze vorig week in een ingezonden brief aan de Volkskrant. Ze verloor haar reflexen, kreeg overal zenuwpijn en kon haar eigen lichaam niet meer voelen. Ze had moeite met praten, met staan, met zitten, met lopen – met alles, eigenlijk. Inmiddels gaat het wat beter dan eerst, maar nog steeds wordt ze beperkt in haar doen en laten.

Zulke verhalen zijn er meer. Dix reageerde met haar brief op een artikel van Maarten Keulemans over hoe medici langzaamaan de conclusie lijken te gaan trekken dat er een (hele) kleine groep is die na een coronaprik langdurig ernstige klachten krijgt. Keulemans is niet de eerste die erover schrijft: al in februari vorig jaar publiceerde Jop de Vrieze een uitgebreid, afgewogen artikel hierover in de Groene Amsterdammer.

Verhalen als die van Dix passen natuurlijk prachtig in de propaganda van de antivax-beweging. Zie je wel, het vaccin is slecht, je wordt er ziek van, levensgevaarlijk, niet nemen! Die redenering verzwijgt de andere kant van het verhaal: de positieve effecten van vaccins. Die positieve effecten zijn, blijkt uit alles wat we weten, veel talrijker dan de negatieve. De coronavaccins hebben wereldwijd miljoenen levens gered.

Veel patiënten met post-vaccinatieklachten willen ook helemaal niet ingezet worden als argument tegen vaccinatie. Maar, laat De Vrieze in zijn artikel zien, sommige patiënten kwamen uiteindelijk toch terecht bij de antivax-activisten, omdat dat de enigen waren die naar hen wilden luisteren.

Artsen wuifden hun klachten weg. Het zou wel tussen de oren zitten. Een angststoornis. Misschien toch iets lichamelijks, maar met het vaccin kon het niets te maken hebben. Vrienden en familie waren ook niet altijd even begripvol. ‘Tweeënhalf jaar lang durfde ik er nauwelijks over te praten’, schrijft Wendy Dix. Dat is heel eenzaam, en dan had Dix nog geluk, met een huisarts die haar meteen serieus nam.

Natuurlijk is terughoudendheid bij artsen deels te verklaren vanuit de angst dat aandacht voor zulke verhalen ertoe leidt dat de vaccinatiegraad terugloopt, en de ic volstroomt met zestigers en zeventigers die daar niet hadden gelegen als ze hun booster gehaald hadden. Ik voel die angst zelf ook, zoals u aan mijn openingszin misschien al gemerkt had.

Maar wie alleen alle positieve effecten van vaccinatie wil zien, doet hetzelfde als de antivax-lobby, namelijk een verhaal met meerdere kanten platslaan tot een te simpel punt. Zo creëer je een valse tegenstelling: coronavaccins zijn óf altijd goed, óf altijd slecht.

Helaas, zo werkt het zelden in het leven. Floor Rusman ageerde vorige week in NRC Handelsblad tegen zulke valse tegenstellingen. De echte wereld komt in grijstinten, en vaak is het én-én, niet óf-óf. ‘Ik snap het verlangen naar simpele verklaringen,’ schrijft Rusman, ‘maar de wereld wordt niet eenduidiger alleen omdat jij dat wilt.’

Haar pleidooi gaat ook op voor coronavaccins. Veel mensen hebben baat gehad bij de vaccins, maar enkelen, zoals Wendy Dix, hadden vermoedelijk hun inenting beter niet kunnen halen. Zij hebben hulp nodig. Misschien zijn er verklaringen of behandelingen waar ze wat aan hebben. Maar om die te vinden, moeten medici hun klachten eerst erkennen. Iets waarvan je het bestaan ontkent, kun je niet onderzoeken.

Los daarvan: de overheid heeft ons opgeroepen om een coronavaccin te halen zodat we ons ‘uit de pandemie konden prikken’. Deze patiënten hebben gehoor gegeven aan die oproep, en nu zitten ze doodziek thuis. Luisteren naar hun verhaal is wel het minste wat we kunnen doen.